Odstąpienie od umowy sprzedaży samochodu, zwłaszcza w wyniku stwierdzenia jego wad, rodzi szereg konsekwencji prawnych dla obu stron. Jedną z istotnych i wciąż budzących kontrowersje kwestii jest prawo sprzedawcy do dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z pojazdu przez kupującego po skutecznym odstąpieniu od umowy. Czy takie roszczenie znajduje podstawę prawną? Jakie stanowisko zajmują sądy?
W naszych działaniach kierujemy się etyką biznesu, a jako nadrzędny cel stawiamy zapewnianie Klientom satysfakcji z wysokiego poziomu świadczonych usług, opartego na bieżącej analizie i interpretacji zmian zachodzących w prawie. W razie dodatkowych pytań zachęcamy do kontaktu z kancelarią.
Odstąpienie od umowy – skutek
Zgodnie z art. 560 § 1 i § 2 oraz art. 566 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę istotną, kupujący może skutecznie odstąpić od umowy. Takie odstąpienie ma charakter ex tunc, co oznacza, że traktuje się je tak, jakby umowa nigdy nie została zawarta. W efekcie każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanych świadczeń.
W kontekście sprzedaży samochodu oznacza to, że kupujący powinien zwrócić pojazd, a sprzedawca winien zwrócić zapłaconą cenę. Sporna staje się jednak wówczas kwestia, co z okresem użytkowania samochodu przez kupującego – od momentu wydania pojazdu do jego zwrotu.
Czy sprzedawcy należy się wynagrodzenie za korzystanie z pojazdu?
W praktyce część sprzedawców, po skutecznym odstąpieniu od umowy przez kupującego, dochodzi dodatkowego roszczenia – wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z pojazdu. Powstaje jednak pytanie: czy tego rodzaju roszczenie znajduje podstawę prawną?
Sprzedawcy najczęściej powołują się na art. 224–225 k.c. (roszczenia właściciela przeciwko posiadaczowi w złej wierze) lub art. 405 i nast. k.c. (bezpodstawne wzbogacenie). Argumentują, że kupujący korzystał z ich rzeczy bez podstawy prawnej (umowa została skutecznie rozwiązana ze skutkiem wstecznym), co uzasadnia roszczenie o wynagrodzenie.
Stanowisko sądów
Orzecznictwo Sądu Najwyższego w omawianym zakresie jest jednolite i potwierdza, że w przypadku skutecznego odstąpienia od umowy, a tym samym powrotu własności rzeczy do sprzedawcy, ten ostatni może dochodzić wynagrodzenia za okres korzystania z rzeczy przez kupującego. W szczególności w wyroku z dnia 5 lipca 2007 r. (sygn. akt II CSK 140/07), Sąd Najwyższy uznał, że sprzedawca może żądać od kupującego nie tylko zwrotu rzeczy, lecz również zapłaty za korzystanie z niej bez podstawy prawnej.
Co istotne, wysokość tego wynagrodzenia powinna odpowiadać kwocie, jaką właściciel mógłby uzyskać, wynajmując pojazd w analogicznym okresie. Stawki powinny być ustalane w oparciu o realia rynkowe. Jednocześnie, zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem sądów, wysokość wynagrodzenia nie może przekraczać wartości pojazdu (por. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 31 października 2014 r., sygn. akt II Ca 1307/13).
Praktyczne konsekwencje
Dla sprzedawców oznacza to realną możliwość dochodzenia zapłaty za okres, w którym kupujący – po odstąpieniu od umowy – korzystał z pojazdu bez podstawy prawnej. Takie roszczenia, przy spełnieniu odpowiednich przesłanek, są obecnie akceptowane przez sądy.
Z kolei dla kupujących, a szczególnie dla konsumentów, istotne jest, aby po odstąpieniu od umowy nie kontynuować użytkowania pojazdu. Może to bowiem skutkować obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy.
Podsumowanie
Obecna linia orzecznicza jednoznacznie dopuszcza możliwość dochodzenia przez sprzedawcę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z pojazdu po skutecznym odstąpieniu od umowy z powodu jego wady. Warunkiem jest jednak spełnienie określonych przepisami przesłanek.
Jeżeli jesteś stroną umowy sprzedaży samochodu i rozważasz odstąpienie od niej lub masz wątpliwości co do swoich praw i obowiązków – zarówno jako kupujący, jak i sprzedawca – warto skonsultować się z prawnikiem. Turcza Kancelaria Radców Prawnych świadczy kompleksową pomoc prawną w sprawach związanych z rękojmią, odstąpieniem od umowy oraz roszczeniami majątkowymi. Zapraszamy do kontaktu!
Autor:
