Odpowiadając na postawione w tytule pytanie należy wyjaśnić, że przepisy ustawy – Prawo o ruchu drogowym przewidują różne instytucje stosowane w przypadku zmiany właściciela pojazdu, które są często mylone. Jest to bardzo ważne w kontekście kar, które wchodzą w życie od 1 stycznia 2020 i wielu błędnych informacji które są powielane przez media. Niestety, pojęcia te są mylone także przez organy odpowiedzialne za tworzenie i wykonywanie przepisów.
Rejestracja pojazdu (“pierwsza rejestracja”, “zarejestrowanie”, wprowadzenie pojazdu do rejestru CEPiK)
Pierwsza z instytucji jest terminem legalnym i reguluje ją art. 72 PRD. Rejestracja to wprowadzenie pojazdu wraz z jego właścicielem po raz pierwszy do polskiego rejestru (czyli CEPiK), potocznie nazywane „zarejestrowaniem” lub “pierwszą rejestracją” (potocznie, bo ustawa nie posługuje się takim pojęciem). Wiąże się to z wydaniem dowodu rejestracyjnego, tablic rejestracyjnych ze znakami legalizacyjnymi i karty pojazdu z wpisanym właścicielem.
Zgodnie z art. 71 ust. 7 PRD w przypadku pojazdu sprowadzonego z terenu UE (do 31 grudnia 2019 każdego, po tej dacie tylko używanego) istnieje obowiązek jego (pierwszej) rejestracji w Polsce – w ciągu 30 dni od jego sprowadzenia. Od 1 stycznia 2020 brak dopełnienia tej formalności będzie obwarowany administracyjną karą pieniężną od 200 do 1000 zł (art. 140mb PRD).
“Przerejestrowanie” (zmiana właściciela w rejestrze CEPiK)
Jeżeli auto jest już zarejestrowane i zmienia ono właściciela, to nowy właściciel może dokonać jego „przerejestrowania”. Cudzysłów stosujemy dlatego, że nie jest to termin prawny (nie występuje on w ustawie – Prawie o ruchu drogowym). Podstawą prawną jest tu również art. 72 PRD, czyli przepis o rejestracji stosowany odpowiednio. “Przerejestrowanie” pojazdu to nic innego jak formalna zmiana właściciela w rejestrze CEPiK. Nowy własciciel może więc przerejestrować auto na siebie i dokonuje się wtedy zmiana w rejestrze. Nowy właściciel dostanie nowy dowód rejestracyjny, nowe tablice (w pewnych przypadkach może obecnie zachować dotychczasowe) oraz zostanie dokonany wpis jego osoby w karcie pojazdu.
I teraz najważniejsze – nie ma prawnego obowiązku “przerejestrowania” na nowego właściciela pojazdu już zarejestrowanego w Polsce po jego zakupie. Żaden przepis prawa tak nie stanowi. Jeżeli nie ma obowiązku, to nie ma też żadnej sankcji. I przepisy wchodzące od 1 stycznia 2020 nic tu nie zmieniają.
Zawiadomienie o nabyciu lub zbyciu pojazdu (zawiadomienie o zmianie właściciela bez zmiany danych w rejestrze CEPiK)
Od „przerejestrowania” auta w trybie art. 72 PRD należy odróżnić zawiadomienie o nabyciu lub zbycia auta zarejestrowanego – na podstawie art. 78 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym. Ta instytucja nie jest tym samym co opisane wyżej rejestracja i “przerejestrowanie” dokonywane w trybie art. 72 PRD.
Na czym polega obowiązek zawiadomienia o nabyciu lub zbyciu z art. 78 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym?
Zgodnie z art. 78 ust. 2 Prawa o ruchu drogowym, właściciel pojazdu już zarejestrowanego jest obowiązany zawiadomić starostę w terminie 30 dni o nabyciu lub zbyciu pojazdu oraz zmianie stanu faktycznego wymagającej zmiany danych zamieszczonych w dowodzie rejestracyjnym. Jest to obowiązek właściciela. Nie należy mylić tego obowiązku z powinnością z art. 71 ust. 7 Prawa o ruchu drogowym, polegającą na konieczności zarejestrowania auta w ciągu 30 dni od jego sprowadzenia. Są to różne, niezależne od siebie powinności i co oczywiste występują w różnych sytuacjach. Pamiętajmy, że obowiązek zawiadomienia dotyczy tylko aut zarejestrowanych w Polsce już wcześniej, przy czym nie ma znaczenia czy jest to auto nowe czy używane – dotyczy on ich tak samo. Zgodnie z nowym art. 140mb PRD wchodzącym od 1 stycznia 2020 brak dopełnienia tej formalności będzie obwarowany administracyjną karą pieniężną od 200 do 1000 zł.
No i jak wyjaśniliśmy powyżej – zawiadomienie o zbyciu/nabyciu pojazdu stanowi jedynie zgłoszenie zmiany właściciela pojazdu który jest już wcześniej w trybie art. 72 PRD zarejestrowany, a więc jest już w rejestrze. Nie powoduje ono jednak zmiany w rejestrze! W CEPiK dalej będzie figurował poprzedni właściciel. Nie dostaniemy też nowego dowodu rejestracyjnego i tablic. Teoretycznie powinniśmy natomiast dostać wpis w karcie pojazdu, a więc powinniśmy udać się z nią do starostwa, ale spora część starostów w ogóle nie stosuje się do tej powinności, więc jest to przepis w tym zakresie w dużej części martwy.
Zawiadomienie o zbyciu/nabyciu sprowadza się więc tylko do poinformowania organu o zmianie właściciela i na tym właściwie koniec. Po co jest instytucja z art. 78 ust. 2 PRD? Nie bardzo w sumie wiadomo. Na pewno jest ona pomocna sprzedającym auta już zarejestrowane w sytuacji kiedy nowy właściciel dokona naruszeń prawa “na tablicach” poprzedniego właściciela.
Wyrejestrowanie pojazdu (trwałe usunięcie pojazdu z rejestru CEPiK)
Ostatnią instytucją prawną którą trzeba tu omówić, a która często jest (błędnie) wymieniana w kontekście nowych przepisów jest wyrejestrowanie pojazdu. Podstawowa uwaga jest taka – często “wyrejestrowanie” auta jest potocznym określeniem elementu procesu jego “przerejestrowania”, czyli ma polegać na usunięciu z rejestru dotychczasowego właściciela, po czym ma nastąpić wpis na jego miejsce nowego właściciela. Jest to określenie potoczne, ale z prawnego punktu widzenia błędne, ponieważ wyrejestrowanie pojazdu jest terminem legalnym i reguluje je art. 79 Prawa o ruchu drogowym.
Wyrejestrowanie pojazdu w znaczeniu prawnym jest to trwałe (podkreślamy – jednorazowe i ostateczne, polski system prawny nie dopuszcza wyrejestrowania czasowego) usunięcie pojazdu z rejestru CEPiK.
Przepis art. 79 PRD wskazuje, kiedy takie wyrejestrowanie może nastąpić:
- przekazanie pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów, na podstawie zaświadczenia o demontażu pojazdu
- kradzież pojazdu
- wywóz pojazdu z kraju, jeżeli pojazd został zarejestrowany za granicą lub zbyty za granicę;
- zniszczenia (kasacji) pojazdu za granicą;
- udokumentowanej trwałej i zupełnej utraty posiadania pojazdu bez zmiany w zakresie prawa własności;
- przekazania niekompletnego pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcy prowadzącego punkt zbierania pojazdów, na podstawie zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu;
- wycofania pojazdu z obrotu, o którym mowa w art. 70g ust. 5 PRD (utrata homologacji).
Powyższa wyliczanka to są przesłanki kiedy właściciel może złożyć wniosek o wyrejestrowanie i starosta ma wtedy obowiązek skreślić auto z rejestru CEPiK. Jest to katalog zamknięty – w innych przypadkach nie można dokonać wyrejestrowania. Podkreślamy też słowo “może” ponieważ wyrejestrowanie auta następuje zawsze na wniosek i nie ma prawnego przymusu, żeby go w ogóle składać. Wyjątek od tego jest jeden, czyli art. 20 ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji – właściciel pojazdu wycofanego z eksploatacji jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia otrzymania zaświadczenia o demontażu pojazdu lub zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu złożyć wniosek o wyrejestrowanie pojazdu. Za brak dopełnienia tego obowiązku przepisy nie przewidują jednak żadnej sankcji. Nie ma też oczywiście sankcji za niezłożenie wniosku o wyrejestrowanie auta w pozostałych przypadkach.
Ażeby podsumować dotychczasowe rozważania, prezentujemy poniższy diagram:
Organom się jednak myli
Problemem który można spotkać jest mylenie “przerejestrowania” pojazdu z zawiadomieniem o zbyciu/nabyciu. I jest to niestety dosyć częste. Wielu starostów utożsamia zawiadomienie w trybie art. 78 ust. 2 PRD z „przerejestrowaniem” pojazdu, a więc ubiera takie zawiadomienie we wniosek o “przerejestrowanie” na nowego właściciela w trybie art. 72 PRD. W trybie KPA wzywają oni wtedy do uzupełnienia wniosku o niezbędne dokumenty i opłaty. Nie jest postępowanie prawidłowe, a i obywatele dają się “nabierać” i wnioski o rejestrację składają, chociaż nie jest ona im czasem do niczego potrzebna. Problem polega na tym, że starostów jest w Polsce 380 i jest to instytucja samorządu terytorialnego. Każdy starosta może więc stosować przepisy inaczej.
Zamieszanie powodują także obowiązujące przepisy – zgodnie z §17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa w sprawie rejestracji i oznaczania pojazdów oraz wymagań dla tablic rejestracyjnych z dnia 11 grudnia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 2355) „w przypadku zawiadomienia o nabyciu pojazdu zarejestrowanego, organ rejestrujący dokonuje rejestracji pojazdu na wniosek właściciela pojazdu”. Nie bardzo wiadomo jaki jest cel takiej regulacji, ponieważ niewiele z niej wynika. Wydaje się, że prawodawca chciał tu przekazać żeby starostowie traktowali zawiadomienia o nabyciu pojazdu, jako wnioski o rejestrację/przerejestrowanie. Niemniej z przepisu tego wynika że i tak taki wniosek musi być złożony oddzielnie.
Problem powinien się jeszcze bardziej spotęgować po 1 stycznie 2020 gdy zacznie obowiązywać nowy formularz wniosku o rejestrację pojazdu, który również utożsamia zawiadomienie o nabyciu lub zbyciu z “przerejestrowaniem” auta. Na razie jest on w projekcie rozporządzenia, o którym piszemy tutaj.
Myli się także Ministerstwo Cyfryzacji i Centralny Ośrodek Informatyki
W systemie ePUAP2 „Zawiadomienie o zbyciu pojazdu” umieszczono w obszarze tematycznym „Rejestracja pojazdu”, co również jest błędem.
Ponadto ePUAP2 przewiduje jedynie możliwość zawiadomienia o zbyciu pojazdu, czyli tylko jedną część obowiązku (od strony zbywcy) przewidzianą przepisem art. 78 ust. 2 PRD. Brak jest natomiast możliwości zawiadomienia o nabyciu pojazdu, tj. spełnienia obowiązku ze strony kupującego. Brak możliwości dokonania zawiadomienia o nabyciu pojazdu w trybie art. 78 ust. 2, może wynikać właśnie z tego, że twórca tego obszaru ePUAP2 utożsamił zgłoszenie nabycia z „przerejestrowaniem” pojazdu, co jest jak piszemy wyżej, absolutnie nieprawidłowe.
