W relacjach pomiędzy dealerami samochodowymi a importerami przez lata utrzymywał się stan nierównowagi kontraktowej, w ramach którego to importerzy korzystali z niemal nieograniczonej możliwości natychmiastowego wypowiadania umów dealerskich oraz serwisowych. Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 lutego 2025 roku przynosi w tym zakresie istotną zmianę, stanowiąc pierwsze w polskim orzecznictwie potwierdzenie uprawnienia dealera do wypowiedzenia takiej umowy w sytuacji, gdy wystąpią ku temu ważne powody. Rozstrzygnięcie to może wyznaczać początek nowego etapu w stosunkach prawnych w sektorze motoryzacyjnym, wyposażając dealerów w realne narzędzie ochrony przed arbitralnymi praktykami kontrahentów, które dotychczas pozostawały poza ich kontrolą.
W naszych działaniach kierujemy się etyką biznesu, a jako nadrzędny cel stawiamy zapewnianie Klientom satysfakcji z wysokiego poziomu świadczonych usług, opartego na bieżącej analizie i interpretacji zmian zachodzących w prawie. W razie dodatkowych pytań zachęcamy do kontaktu z kancelarią.
Charakter umowy serwisowej a prawa dealera
Sąd przesądził, że umowa autoryzacji serwisowej (ASO), będąca przedmiotem sprawy, powinna być kwalifikowana jako umowa nienazwana z przewagą elementów umowy o świadczenie usług. W konsekwencji, mając na uwadze art. 750 Kodeksu cywilnego, do umowy tej stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, zwłaszcza art. 746 § 2 i 3 k.c. Oznacza to, że dealer, będący przyjmującym zlecenie, może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, choć w przypadku braku ważnych powodów naraża się na odpowiedzialność odszkodowawczą. Co więcej, prawo do wypowiedzenia z ważnych powodów jest niezbywalne, albowiem nie można go wyłączyć z góry na podstawie ustaleń stron.
Znaczenie dotychczasowego orzecznictwa
Orzeczenia Sądu Najwyższego potwierdzają, że umowa zlecenia zawarta na czas określony może być wypowiedziana przez każdą ze stron w każdym momencie. Zakaz zrzeczenia się prawa do wypowiedzenia umowy z ważnych powodów jest utrwalonym i chronionym przepisem. Warto jednak zwrócić uwagę na możliwość zastrzeżenia, że wypowiedzenie nastąpi z zachowaniem określonego umownie okresu wypowiedzenia – pod warunkiem, że postanowienie to będzie jasne i niebudzące wątpliwości. Możliwe, że importerzy w odpowiedzi na nową linię orzeczniczą będą szukali sposobów wprowadzenia takich właśnie zapisów do swoich umów.
Kluczową kwestią pozostaje możliwość zastosowania, w drodze analogii, przepisów regulujących umowę zlecenia do klasycznej umowy dealerskiej, zwłaszcza w kontekście zasad jej wypowiadania. Choć na pierwszy rzut oka może się to wydawać oczywiste, zagadnienie to budzi poważne wątpliwości. Umowa dealerska ma charakter mieszany, łącząc w sobie elementy umowy agencyjnej, dostawy oraz świadczenia usług, co utrudnia jej jednoznaczną kwalifikację prawną. W praktyce przeważają jednak argumenty wskazujące, że dominującym komponentem tej relacji jest świadczenie usług, w szczególności w zakresie promocji i kreowania marki dostawcy.
Pomimo powyższego, w doktrynie i orzecznictwie brak jest nadal jednolitego stanowiska co do dopuszczalności stosowania do umów dealerskich przepisów o zleceniu w drodze analogii.
W konsekwencji, choć stanowisko zaprezentowane przez Sąd Okręgowy stanowi istotny punkt odniesienia, konieczne jest dalsze ukształtowanie się linii orzeczniczej, która w sposób jednoznaczny potwierdzi możliwość takiego zabiegu interpretacyjnego.
Praktyczne skutki orzeczenia i przyszłość relacji dealer – importer
Pomimo powyższych wątpliwości, komentowane orzeczenie w praktyce nadal oznacza realne wzmocnienie pozycji dealerów i daje im narzędzie do skuteczniejszej obrony przed działaniami importerów. Przykładowo, powody uzasadniające natychmiastowe wypowiedzenie umowy serwisowej mogą obejmować zaniżanie stawek za prace gwarancyjne, brak rozliczeń, dopuszczanie nieautoryzowanej sprzedaży części czy blokadę systemów informatycznych – czyli działania podważające sens i możliwości prowadzenia działalności dealerskiej.
Warto przy tym podkreślić, że ocena ważności takiego powodu należy do sądu i musi uwzględniać specyfikę danej umowy oraz faktyczne okoliczności sprawy. Orzeczenie otwiera zatem nowy rozdział w stosunkach kontraktowych branży motoryzacyjnej, choć rzeczywistą skalę zmian pokaże dopiero praktyka sądowa i dalsze postępowania.
Podsumowanie
Po latach dominacji importerów w zakresie swobody wypowiadania umów dealerskich, wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie wyrok otwiera drogę do skuteczniejszej ochrony interesów dealerów, co w dłuższej perspektywie może przyczynić się do bardziej przejrzystych i sprawiedliwych relacji handlowych w sektorze motoryzacyjnym.
Warto jednak pamiętać, że powoływanie się na zaprezentowaną linię argumentacyjną wymaga indywidualnej oceny sytuacji prawnej danego podmiotu oraz wsparcia profesjonalnego pełnomocnika. Jeżeli działają Państwo jako dealer lub importer i poszukują skutecznych rozwiązań prawnych w obliczu zmieniających się realiów kontraktowych, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Pomożemy Państwu odpowiednio zabezpieczyć interesy oraz realizować cele biznesowe w zgodzie z aktualnym stanem prawnym i orzecznictwem.
