Istnieje przynajmniej kilka sytuacji, kiedy auto może nie stanowić własności osoby, która jest wpisana do dowodu rejestracyjnego albo być obciążone prawami osoby trzeciej. Doradzamy jakie czynności trzeba przeprowadzić, żeby nie kupić auta z wadą prawną.
Autorem opracowania jest radca prawny Małgorzata Miller.
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego za wadę prawną, jeżeli sprzedana rzecz:
1. stanowi własność osoby trzeciej albo
2. jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także
3. jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Jest to zamknięty katalog przypadków, który znajduje się w przepisie 5563 Kodeksu cywilnego.
Jak to wygląda w praktyce? Auto może pochodzić z kradzieży albo mogło zostać już wcześniej sprzedane przez tego samego sprzedawcę, lecz nie zostało wydane kupującemu. Mogło na przykład być też przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie przy umowie kredytu lub pożyczki. Podobnie, gdy samochód stanowi współwłasność osoby trzeciej, a ona nie wyraziła zgody na rozporządzanie rzeczą.
Przez obciążenie prawem osoby trzeciej należy rozumieć prawo użytkowania, prawa zastawnicze, a także prawa obligacyjne, skuteczne względem kupującego, takie jak najem, dzierżawa, prawo zatrzymania, choćby skuteczność względem kupującego była ograniczona pod względem czasowym (np. rzecz jest obciążona prawem najmu, w który kupujący wstępuje na mocy art. 678 § 1). Samochód może być również przedmiotem obciążeń, powodujących że nabywca, choć stanie się właścicielem, będzie musiał liczyć się z prawami osób trzecich do pojazdu. Takimi obciążeniami mogą być przede wszystkim:
- zastaw rejestrowy – prawo, które umożliwia wierzycielowi zaspokojenie się z pojazdu, bez względu na to, kto stał się jego właścicielem,
- zastaw skarbowy – prawo służące skarbowi państwa, do zaspokojenia roszczeń podatkowych z pojazdu, bez względu na to, czy jest jeszcze własnością dłużnika,
- zajęcie komornicze, uniemożliwiające rozporządzanie pojazdem.
Ograniczenia w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą – skuteczne względem kupującego i godzące w jego interesy – mogą wynikać nie tylko z praw osób trzecich, ale także z decyzji lub orzeczeń właściwych organów. Przykładem takiego ograniczenia jest ustanowienie przez sąd zabezpieczenia na rzeczy w postaci zakazu rozporządzania nią lub korzystania z niej czy też wspomniane zajęcie komornicze.
Warto wspomnieć, że brak autentyczności numerów silnika i nadwozia jest wadą fizyczną, a nie wadą prawną. Zatem wada prawna nie może być równocześnie wadą fizyczną.
Kroki prawne, lepiej zapobiegać
Weryfikację stanu prawnego pojazdu należy rozpocząć od dokładnego sprawdzenia dowodu rejestracyjnego pojazdu, który zamierzamy kupić. W dokumencie tym wskazani są właściciele samochodu. Jeśli zatem figurują tam dwa nazwiska, a sprzedający jest jeden, powinien on móc wylegitymować się umocowaniem do sprzedaży pojazdu w imieniu drugiego współwłaściciela. W przeciwnym wypadku na umowie kupna-sprzedaży znaleźć powinny się obydwie osoby. Uchroni nas to przed przykrymi konsekwencjami nabycia udziału we własności zamiast prawa własności samochodu.
W dalszej kolejności, należy wejść na stronę internetową www.historiapojazdu.gov.pl, na której została uruchomiona przez Ministerstwo Cyfryzacji usługa bezpłatnego pobrania raportu. Znając takie dane jak: numer rejestracyjny pojazdu, datę pierwszej rejestracji pojazdu, numer VIN, jesteśmy w stanie uzyskać dostęp do całkiem pokaźnego zbioru danych, pochodzących z bazy Centralnej Ewidencji Pojazdów. Prezentowane w portalu dane są aktualne na chwilę składania zapytania, nie ma na nim danych archiwalnych. Najważniejszą informacją, jaką uzyskamy z systemu jest przebieg pojazdu (stan licznika). Jest on rejestrowany każdorazowo przy przeglądzie technicznym pojazdu na stacji diagnostycznej (jednak tylko od 2014 r.). Chociaż oczywiście inny stan licznika niż rzeczywisty przebieg, to także wada fizyczna pojazdu.
W raporcie z CEPiK znajdziemy także m.in:
- informację o zmianach właściciela pojazdu,
- informację czy jest jeden właściciel pojazdu czy pojazd stanowi przedmiot współwłasności,
- dane techniczne pojazdu,
- informację o kradzieży pojazdu,
- informację o wykonaniu „powypadkowego” badania technicznego, wymaganego przy likwidacji większych szkód komunikacyjnych,
- informację o polisie OC pojazdu.
Niestety, brak na razie danych dotyczących ewentualnych zajęć komorniczych, pomimo że wpisywanie tego faktu do CEP przepisy przewidują już od listopada 2017 roku.
Trzecim krokiem jest weryfikacja pojazdu w Rejestrze Zastawów Skarbowych. Pojazd można bowiem obciążyć takim zastawem, by zabezpieczyć spłatę zaległych podatków, składek ZUS czy innych należności publicznoprawnych. Weryfikacji można dokonać poprzez stronę internetową znajdującą się pod adresem https://www.finanse.mf.gov.pl/web/wp/pp/rzsw. W polu wyszukiwarki wpisujemy numer identyfikacyjny (dla samochodu – np. numer rejestracyjny, VIN, nawozia, podwozia, ramy – jeden z nich). Niestety takiego sprawdzenia można dokonać tylko w stosunku do pojazdów o wartości przekraczającej kwotę 12.800,00 zł (limit ustanowiony na 2019 r.).
Czwartym krokiem jest złożenie wniosku do Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych. Wniosek można składać w Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych – osobiście lub pocztą, albo w ekspozyturach Centralnej Informacji znajdujących się przy każdym Wydziale Gospodarczym – Rejestru Zastawów – tylko osobiście. Należy pamiętać, że takie wnioski składa się na formularzach określonych przez rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie ustroju i organizacji Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych oraz szczegółowych zasad udzielania informacji, wydawania odpisów i zaświadczeń. Wnioski nie złożone na formularzach, nieprawidłowo wypełnione, nieopłacone lub takie, od których uiszczono opłatę w wysokości niższej od należnej, pozostawia się bez nadania biegu. Opłaty są stosunkowo niskie do ryzyka, jakie może nas spotkać, kiedy pominiemy te czynności zanim kupimy pojazd z wadą prawną (za wydanie zaświadczenia – 20 zł, za wydanie odpisu lub udzielenie informacji na wniosek o wydanie odpisu z rejestru zastawów – 15 zł, za udzielenie informacji na wniosek o podanie numeru pozycji rejestru zastawów – 10 zł). Opłatę za wnioski składane do centrali Centralnej Informacji należy wnosić na rachunek Ministerstwa Sprawiedliwości konto 77 1010 1010 0400 1922 3100 0000. Opłatę za wnioski składane do ekspozytury Centralnej Informacji przy Wydziale Gospodarczym – Rejestru Zastawów należy wnosić na rachunek bieżący dochodów sądu lub do kasy sądu, przy którym funkcjonuje ekspozytura.
Osoby posiadające podpis elektroniczny mogą uzyskać taki dokument bez wizyty w Sądzie Rejonowym.
Dodatkowo, uzupełniająco, można sprawdzić czy pojazd nie podlega zajęciu komorniczemu. Stosowne adnotacje powinny znaleźć się w dokumentach oraz na pojeździe. Fakt, że dłużnik zbył pojazd po dokonanym zajęciu przez komornika, nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania egzekucyjnego i może być ono kontynuowane przeciwko nabywcy, którego komornik ma obowiązek poinformowania o stanie postępowania. Zatem jeżeli nabędziemy pojazd podlegający zajęciu komorniczemu, nawet jeżeli auto nie będzie oznakowane, stosowną informację przekaże nam komornik. Rozporządzenie przez dłużnika zajętym pojazdem jest czynnością bezwzględnie nieważną. Nabywca powołujący się na nabycie pojazdu w dobrej wierze może domagać się ochrony swoich praw przez wytoczenie powództwa z art. 841 Kpc. Powództwo należy wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.
Jak odzyskać pieniądze?
Należy najszybciej jak to możliwe zawiadomić sprzedawcę o zauważonych wadach, najlepiej listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Wówczas nabywca bez problemu wykaże dochowanie terminów do zgłoszenia wady i wystąpienia z roszczeniem.
Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, w tym wadę prawną, kupujący może:
- złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo
- złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
Pozostałe roszczenia do sprzedawcy to żądanie naprawienia szkody, która została poniesiona przez to, że zawarliśmy umowę, nie wiedząc o istnieniu wady, choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności. W szczególności możemy żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy, zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odnieśliśmy z nich korzyści, a nie otrzymaliśmy ich zwrotu od osoby trzeciej, oraz zwrotu kosztów procesu. Ponadto, kupujący może również dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Dla oceny zasadności roszczenia i braku przedawnienia (2 lata) konieczne jest ustalenie daty zawarcia umowy sprzedaży pojazdu. Dochodzenie roszczeń jest możliwe na drodze polubownej poprzez zawarcie ugody, lub na drodze postępowania sądowego poprzez złożenie pozwu.
