Na stronie Rządowego Centrum Legislacji ukazał się kolejny projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. W nowelizacji znalazła się m. in. nowa definicja podmiotu zbiorowego i czynu zabronionego.

Zgodnie z projektem jako podmiot zbiorowy należy rozumieć osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, w tym również spółkę handlową z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółkę kapitałową w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorcę niebędącego osobą fizyczną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz podmiotów zbiorowych:

1. zatrudniających w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych mniej niż 500 pracowników albo osiągających roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 100 milionów euro i niebędących mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą ani średnim przedsiębiorcą w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1–3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 24 i 974)
2. których głównym celem ustawowym lub statutowym nie jest prowadzenie działalności gospodarczej.

To bardzo istotna zmiana, gdyż w obecnym brzmieniu podmiotami zbiorowymi w zasadzie są wszystkie podmioty zbiorowe.

Natomiast czynem zabronionym w rozumieniu projektu jest czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub jako przestępstwo skarbowe, z wyłączeniem czynów popełnionych przez opublikowanie materiału prasowego oraz innych naruszeń prawa związanych z przekazywaniem myśli ludzkiej, do których stosuje się przepisy o odpowiedzialności prawnej i postępowaniu w sprawach prasowych określone w ustawie z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 1914).”.

Wobec wprowadzenia definicji czynu zabronionego w projekcie uchylony ma zostać aktualny art. 16, który obecnie wymienia enumeratywnie przestępstwa, za które podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność w przypadku popełnienia ich przez osoby fizyczne działające w jego imieniu i interesie.

Co istotne dla branży motoryzacyjnej, powstaje pytanie, czy podmioty zbiorowe będą mogły w trybie ustawy ponosić odpowiedzialność za brak pierwszej rejestracji pojazdu używanego (art. 71 ust. 7 PRD) i brak zawiadomienia o nabyciu lub zbyciu (art. 78 ust. 2 PRD). Przypomnijmy, że może to podlegać odpowiedzialności jak wykroczenie na podstawie art. 97 Kodeksu wykroczeń. Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, co wynika z tego że po prostu wykroczenia nie są „czynem zabronionym” w rozumieniu ustawy. Tym samym więc odpowiedzialność za te czyny dalej pozostanie na dotychczasowych zasadach – osoby fizyczne będą mogły odpowiadać z art. 97 KW i na podstawie art. 140mb Prawa o ruchu drogowym, a osoby prawne „tylko” na podstawie art. 140mb PRD.

Projekt stanowi, iż podmiot zbiorowy odpowiada za czyn zabroniony, którego znamiona zostały wyczerpane przez działanie lub zaniechanie organu tego podmiotu, pozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez ten podmiot działalnością oraz jeżeli został popełniony przez członka organu tego podmiotu, osobę fizyczną uprawnioną do reprezentacji, podejmowani decyzji lub sprawowania nadzoru, osobę fizyczną dopuszczoną do działania przez organ/członka organu, a także przez osobę zatrudnioną, w związku ze świadczeniem pracy na rzecz podmiotu jeżeli uzyskał korzyść lub mógł uzyskać korzyść nawet niemajątkową.

Warunkiem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego będzie wykazanie braku należytej staranności w wyborze osoby popełniającej czyn zabroniony albo w nadzorze nad nią. Warunkiem odpowiedzialności będzie również popełnienie czynu zabronionego w następstwie takiej nieprawidłowości w organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która ułatwiła lub umożliwiła jego popełnienie. Podmiot zbiorowy może uwolnić się od odpowiedzialności w następstwie nieprawidłowości w organizacji działalności podmiotu zbiorowego jeżeli wykaże, że pomimo ich istnienia została zachowana należyta staranność przez organy i osoby uprawnione do działania.

Nowelizacja zakłada również uchylenie art. 4 ustawy, a zatem uzależnienie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych od wyroku skazującego czy też warunkowo umarzającego postępowanie karne, wydane w stosunku do osoby fizycznej działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego.

Projekt ustawy modyfikuje odpowiedzialność podmiotów zbiorowych, jak również wysokość kary pieniężnej, którą orzeka sąd. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 7, kara pieniężna ma wynosić od 10 000 zł do 30 000 000 zł, a nie jak obecnie od 1 000 zł do 5 000 000 zł, przy czym nie więcej niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym doszło do popełnienia czynu zabronionego.