1 lipca 2019 roku Naczelny Sąd administracyjny podjął uchwałę w składzie 7 sędziów (I OPS 3/18), zgodnie z którą podstawę wydania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w trybie art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 o kierujących pojazdami w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 marca 2015 o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw może stanowić sama informacja o ujawnieniu czynu polegającego na kierowaniu pojazdem z przekroczeniem dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym.
Pytanie prawne do Naczelnego Sądu Apelacyjnego skierował Rzecznik Praw Obywatelskich. Obok kwestii związanej z oparciem decyzji starosty o zatrzymaniu prawa jazdy wyłącznie na podstawie informacji Policji, bez weryfikacji czy do wykroczenia faktycznie doszło, Rzecznik zwrócił się również z pytaniem czy prawomocne rozstrzygnięcie w przedmiocie odpowiedzialności wykroczeniowej kierującego pojazdem za przekroczenie dopuszczalnej prędkości o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym, stanowi zagadnienie wstępne w rozumieniu art. 97 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2096) w postępowaniu w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy w trybie art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2017 r. poz. 978 ze zm.). W przypadku udzielenia pozytywnej odpowiedzi, byłaby możliwość, a w zasadzie obowiązek zawieszenia postępowania co do zatrzymania prawa jazdy przez starostę do prawomocnego wyroku sądu. Jednakże w podjętej uchwale NSA uznał, że rozstrzygnięcie w postępowaniu wykroczeniowym nie stanowi zagadnienia prawnego.
W świetle art. 102 ust. 1 pkt 4 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, starosta wydaje decyzję administracyjną o zatrzymaniu prawa jazdy po wpłynięciu informacji od policji o przekroczeniu dopuszczalnej prędkości. Decyzję wydaje na trzy miesiące, z nadaniem jej rygoru natychmiastowej wykonalności.
Konieczność odpowiedzi na wskazane zagadnienia prawne powstała wobec rozbieżności w sądownictwie w zakresie stosowania przytoczonego przepisu. Sądy administracyjne prezentowały albo pogląd, że starosta może wydać decyzję w oparciu o informację Policji i nie ma uprawnień do powoływania dopuszczania dowodów, które by przekazaną informację weryfikowały (tak NSA I OSK 2190/16), albo stały na stanowisku, że w sytuacji, w której kierowca zaprzecza przekroczeniu prędkości i odmawia przyjęcia mandatu, decydować ma rozstrzygnięcie sądu w postępowaniu o wykroczenie (tak WSA w Gliwicach, sygn. akt II SA/Gl 806/17).
Rzecznik opowiedział się za odrzuceniem tej linii orzeczniczej, która aprobuje automatyzm i obligatoryjność zatrzymywania prawa jazdy na podstawie niezweryfikowanych ustaleń Policji.
Konieczność zapewnienia weryfikacji zasadności ukarania kierującego pojazdem w kontekście podnoszonych licznych uchybień i nieprawidłowości, których dopuszczały się osoby obsługujące radary, jak również wad technicznych oraz prawnych tego sprzętu.
RPO podkreślał, że kierujący pojazdem może kwestionować nie tylko fakt prawidłowości pomiaru prędkości, ale także swoje sprawstwo. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w których ujawnienie przekroczenia prędkości dokonano za pomocą fotoradaru, zaś właściciel pojazdu kwestionuje fakt, iż w dacie zdarzenia kierował pojazdem. W ocenie Rzecznika zawieszanie postępowań przed starostą ze względu na toczące się postępowanie wykroczeniowe byłoby najkorzystniejszym z punktu widzenia interesu obywatela i spójności systemu wymiaru sprawiedliwości. Natomiast nadanie decyzji starosty rygoru natychmiastowej wykonalności- w połączeniu ze stosunkowo krótkim okresem, na jaki zatrzymuje się prawo jazdy – prowadzi do sytuacji, w której rozpoznanie odwołania w wielu wypadkach będzienastępować po upływie trzymiesięcznego okresu, na jaki zatrzymano prawo jazdy. Pomimo przedstawionej argumentacji NSA opowiedziała się za odmiennym stanowiskiem i uznał, że zatrzymanie prawa jazdy w sytuacji przekroczenia prędkości o 50 km/h na obszarze zabudowanym jest możliwe w oparciu o informację Policji o takim zdarzeniu.
