W dniu 8 sierpnia 2024 r. Prezydent podpisał Ustawę z dnia 24 lipca 2024 roku o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”)1. Ustawa wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/18282 dotyczącą tzw. powództw przedstawicielskich, która tworzy nową możliwość dochodzenia przez konsumentów roszczeń przeciwko przedsiębiorcom.
Alert został przygotowany przez kancelarię KRK Kieszkowska Rutkowska Kolasiński.
Jeśli mieliby Państwo w tym zakresie jakieś pytania, służymy pomocą.
1. Główne zmiany wprowadzane Ustawą
Ustawa przewiduje wprowadzenie zmian w: (i) ustawie z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym („Ustawa o postępowaniu grupowym”); (ii) ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów („UOKiK”) oraz (iii) ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Ustawa wprowadzi możliwość wytoczenia powództwa w ramach grupowego postępowania krajowego lub transgranicznego w związku ze stosowaniem praktyk naruszających ogólne interesów konsumentów. Taka ochrona interesów konsumentów w postępowaniu cywilnym ma mieć miejsce równolegle do dotychczasowego modelu ochrony zbiorowych interesów konsumentów (opartego na postępowaniu prowadzonym przez Prezesa UOKiK).
Rozwiązanie to ma pozwolić na dochodzenie w jednym lub odrębnych postępowaniach:
- stwierdzenia stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów; oraz
- roszczeń wynikających ze stosowania takich praktyk przez przedsiębiorców.
Postępowania grupowe w powyższym zakresie mają być wszczynane na rzecz konsumentów wyłącznie przez podmiot upoważniony jako jedynego możliwego reprezentanta grupy.
Podmiotem upoważnionym ma zostać Rzecznik Finansowy lub osoba prawna, której statutowym celem oraz faktycznym przedmiotem działalności jest ochrona konsumentów i która spełnia kryteria ustawowe (przede wszystkim kryterium fachowości i niezależności – także w zakresie finansowania).
Spełnienie tych kryteriów ma być weryfikowane przez Prezesa UOKiK, który będzie prowadził rejestr podmiotów upoważnionych.
2. Szerokie zastosowanie Ustawy
Po wejściu w życie Ustawy, oprócz tradycyjnych kategorii spraw rozpoznawanych w postępowaniu grupowym (np. roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego), powództwa w tym postępowaniu będą mogły dotyczyć także roszczeń o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów oraz roszczeń związanych ze stosowaniem tych praktyk.
Załącznik I do dyrektywy UE 2020/1848 zawiera katalog aktów prawnych, których naruszenia mogą być uznane za praktyki naruszające ogólne interesy konsumentów. Obejmuje on m.in. regulacje unijne dotyczące:
- nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich;
- prawa żywnościowego i bezpieczeństwa żywności;
- ochrony danych osobowych;
- jednolitego rynku cyfrowego.
3. Postępowanie sądowe i możliwe rozstrzygnięcia sądu
Istotną nowością w postępowaniu wszczętym powództwem przedstawicielskim będzie procedura wyjawiania i wydawania dowodów. Obie strony (tj. podmiot upoważniony lub przedsiębiorca) mają móc złożyć wniosek, aby sąd zobowiązał ich przeciwnika do wyjawienia lub wydania dowodu znajdującego się w jego posiadaniu. Sankcja w przypadku niewykonania zobowiązania sądu w tym zakresie ma mieć wymiar zarówno finansowy (grzywna do 50 000 złotych, obowiązek zwrotu kosztów postępowania niezależnie od wyniku sprawy), jak i procesowy (przyjęcie twierdzeń faktycznych przeciwnika za udowodnione).
Sąd, w przypadku uwzględnienia powództwa w sprawach o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, będzie mógł m.in. zobowiązać pozwanego przedsiębiorcę do poinformowania indywidualnych konsumentów objętych danym powództwem dotyczących roszczeń o prawomocnym wyroku lub zatwierdzonej ugodzie, a także o przysługujących im uprawnieniach oraz procedurze realizacji zasądzonych środków naprawczych (roszczeń odszkodowawczych).
Ustawa wprowadza też szczegółowe przepisy na temat grzywien w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie wykona w terminie wydanego przeciw niemu prawomocnego wyroku w sprawie o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów:
- w przypadku opóźnienia w wykonaniu wyroku, sąd w postanowieniu może nałożyć na pozwanego przedsiębiorcę grzywnę w wysokości do 5 000 000 złotych;
- niezależnie od ww. grzywny, sąd, w celu przymuszenia pozwanego przedsiębiorcy do wykonania, w postanowieniu może nałożyć grzywnę w wysokości do 50 000 złotych za każdy dzień opóźnienia (nie większej jednak niż 5 000 000 złotych).
4. Nowe przepisy zaczną obowiązywać już wkrótce
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. W przypadku, w którym postępowanie grupowe zostało wszczęte przed dniem wejścia w życie nowelizacji, zastosowanie znajdą dotychczasowe przepisy Ustawy o postępowaniu grupowym.
1. Finalny tekst Ustawy nie został jeszcze opublikowany w Dzienniku Ustaw.
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylająca dyrektywę 2009/22/WE; tekst: link
adw. Ewa Rutkowska
r.pr. Marcin Kolasiński
apl. adw. Monika Woźniak-Cichuta
Mateusz Winczura
