Dealerzy samochodowi bardzo często mają do czynienia z sytuacją, w której konsumenci zamawiają części pojazdów przez Internet, a następnie korzystają z przysługującego im prawa odstąpienia od umowy i dokonują zwrotu. Przedsiębiorca ma obowiązek taki zwrot przyjąć i oddać zapłaconą cenę.

W praktyce jednak zwracane części bywają wcześniej rozpakowane, zamontowane w pojeździe albo nawet użytkowane, co nieuchronnie prowadzi do obniżenia ich wartości handlowej. W takich okolicznościach zastosowanie znajduje art. 34 ust. 4 ustawy o prawach konsumenta, który przewiduje odpowiedzialność konsumenta za zmniejszenie wartości towaru, jeżeli korzystał z niego w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania.

Istota odpowiedzialności konsumenta

Prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość służy temu, aby konsument mógł w bezpiecznych warunkach zapoznać się z towarem. Nie oznacza to jednak przyzwolenia na jego swobodne użytkowanie. Odpowiedzialność powstaje w chwili, gdy część samochodowa wraca do przedsiębiorcy w stanie innym niż fabryczny, a ślady montażu lub używania sprawiają, że jej wartość rynkowa spada. Dotyczy to przede wszystkim elementów eksploatacyjnych, takich jak tarcze i klocki hamulcowe, opony czy amortyzatory. W równym stopniu odpowiedzialność obejmuje jednak także komponenty elektroniczne, które po podłączeniu do instalacji mogą utracić walor nowości i nie nadawać się już do dalszej sprzedaży.

Odstąpienie od umowy a roszczenia przedsiębiorcy

Zmniejszenie wartości zwróconej części nie niweczy skuteczności odstąpienia od umowy. Konsument korzysta ze swojego prawa i przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić mu cenę. Jednocześnie powstaje po stronie dealera roszczenie o rekompensatę szkody. Może ono zostać zrealizowane przez potrącenie określonej kwoty przy zwrocie należności albo przez przyjęcie zwrotu i wypłatę całej ceny, a następnie skierowanie odrębnego żądania wobec konsumenta. W obu przypadkach konieczne jest rzetelne udokumentowanie stanu zwróconego towaru i precyzyjne uzasadnienie wysokości obniżenia wartości.

Ocena zmniejszenia wartości części

Przy ocenie, czy doszło do zmniejszenia wartości części, należy odwołać się do tego, w jaki sposób konsument mógłby zapoznać się z produktem w sklepie stacjonarnym. Tam klient ma możliwość obejrzenia części, sprawdzenia jej parametrów technicznych czy porównania wymiarów, ale nie może jej montować ani wprowadzać w normalną eksploatację. Dobrym przykładem są tarcze hamulcowe.
W stanie fabrycznym pokryte są ochronną warstwą i nie noszą żadnych śladów pracy. Jeśli jednak zostaną zamontowane i użyte, nawet podczas krótkiej jazdy próbnej, na ich powierzchni pojawiają się charakterystyczne ślady tarcia, które jednoznacznie dowodzą faktycznego użytkowania. W takiej sytuacji część traci swój charakter nowego produktu i nie może być dalej sprzedana jako pełnowartościowa. Podobnie jest z oponami, które po zamontowaniu i przejechaniu kilku kilometrów przestają być towarem fabrycznie nowym. Wysokość rekompensaty powinna wówczas odpowiadać różnicy pomiędzy wartością części w stanie pierwotnym a jej wartością po zwrocie, a w praktyce często konieczne okazuje się skorzystanie z opinii serwisu lub rzeczoznawcy, aby precyzyjnie wykazać rozmiar obniżenia wartości.

Formalności i ograniczenia

Udokumentowanie stanu zwróconej części jest obowiązkiem przedsiębiorcy w każdej sytuacji, niezależnie od tego, czy zdecyduje się on na potrącenie swojego roszczenia, czy na dochodzenie odszkodowania w odrębnym postępowaniu. To właśnie materiał dowodowy w postaci fotografii, protokołów serwisowych czy opinii rzeczoznawcy pozwala wykazać, że konsument korzystał z części
w sposób wykraczający poza dozwolone sprawdzenie i że w konsekwencji doszło do obniżenia jej wartości handlowej. Jeżeli dealer wybiera ścieżkę potrącenia, konieczne jest podjęcie dodatkowych działań. Po ustaleniu wysokości szkody należy wezwać konsumenta do zapłaty tej kwoty, aby roszczenie przedsiębiorcy stało się wymagalne. Dopiero wówczas możliwe jest skuteczne złożenie oświadczenia
o potrąceniu roszczenia konsumenta o zwrot ceny z roszczeniem przedsiębiorcy o rekompensatę. Brak wezwania może skutkować uznaniem potrącenia za nieskuteczne i pozbawić przedsiębiorcę realnej możliwości obrony swoich interesów.

Podsumowanie

Odpowiedzialność konsumenta za zmniejszenie wartości zwróconych części samochodowych to narzędzie, które pozwala zrównoważyć ochronę praw klienta z koniecznością zabezpieczenia interesów przedsiębiorcy. Dzięki tej instytucji dealer nie musi ponosić strat związanych z oddaniem towaru, który w wyniku używania utracił charakter produktu fabrycznie nowego. Skuteczne dochodzenie roszczeń wymaga jednak nie tylko dokładnego udokumentowania stanu zwróconych części, lecz także zachowania właściwych procedur prawnych, w szczególności przy wyborze ścieżki potrącenia. Z uwagi na wielość wymogów formalnych oraz ryzyko sporu sądowego warto skorzystać ze wsparcia profesjonalnej kancelarii prawnej, co zapewni prawidłowe przeprowadzenie całego procesu i realną ochronę interesów przedsiębiorcy.