14 marca 2024 roku weszła w życie kolejna cześć przepisów wprowadzonych ustawą o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 7 lipca 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2600) przewidująca orzeczenie przepadku pojazdu prowadzonego przez sprawcę znajdującego się w stanie nietrzeźwości. W związku z pojawiającymi się opiniami, że wprowadzone przepisy są niezgodne z Konstytucją Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało ich nowelizację.
Zgodnie z art. 44 b § 1 Kodeksu karnego w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym. Przepadek jest orzekany, gdy kierowca prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości (czyn z art. 178a §1 Kodeksu karnego), jeżeli stężenie alkoholu w jego organizmie było nie niższe niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu. Ponadto przepadek pojazdu lub przepadek jego równowartości będzie orzekany w przypadku spowodowania wypadku samochodowego lub tzw. recydywy drogowej jeżeli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia. Natomiast sąd będzie mógł fakultatywnie zastosować konfiskatę pojazdu skazując za przestępstwo z art. 178 §1 lub §1a w sytuacji, gdy sprawca znajdował się w stanie nietrzeźwości czyli stężenie alkoholu we krwi przekroczy 0,5 promila we krwi. Przepadek pojazdu dotyczy również sytuacji spożycia alkoholu, zażycia środka odurzającego po zdarzeniu a przed badaniem.
W związku z nowymi przepisami w branży pojawiły się obawy wypożyczalni pojazdów, serwisów i dealerów, co w przypadku, gdy pojazd, który prowadził nietrzeźwy kierowca nie stanowi jego własności, a jest na przykład autem zastępczym, demonstracyjnym, które należy do dealera, autem wypożyczonym albo stanowi tylko współwłasność kierowcy.
Ustawa przewiduje, że jeżeli pojazd w czasie popełnienia przestępstwa nie stanowił własności lub stanowił współwłasność sprawcy, orzeka się przepadek jego równowartości. Zobowiązanym do zapłaty równowartości jest oczywiście sprawca. Przepadek pojazdu mechanicznego oraz przepadek równowartości pojazdu mechanicznego nie będzie orzekany, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności lub współwłasności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. Wówczas sąd orzekać będzie nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Za wartość pojazdu mechanicznego dla celu orzeczenia przepadku jego równowartości przyjmować się będzie wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu. Wartość ta ma być ustalana na podstawie dostępnych danych, bez powoływania biegłego sądowego. Opinia biegłego będzie sporządzana dopiero w sytuacji, gdy nie będzie możliwe ustalenie wartości pojazdów wg ww. kryteriów z uwagi na szczególne cechy pojazdu. Jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego z uwagi na jego zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie jest niemożliwe lub niecelowe, także ma się orzekać przepadek równowartości pojazdu.
Zgodnie z art. 188 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego wykonując przepadek, naczelnik urzędu skarbowego przejmuje w posiadanie składniki mienia wymienione w wyroku. W świetle art. 188 § 5 Kodeksu karnego wykonawczego przejęte rzeczy ruchome, wierzytelności i inne prawa majątkowe naczelnik urzędu skarbowego spienięża według przepisów o egzekucji świadczeń pieniężnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Wobec pojawiających się głosów o niekonstytucyjności wprowadzonych zmian, Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało nowelizację tych przepisów. Resort chce, aby przepadek nie był obowiązkowy, a stał się jedną z możliwych sankcji grożących kierowcy, zaś dodatkowo ma zostać wprowadzona możliwość orzeczenia świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
