W czerwcu 2010 roku zaczęły obowiązywać przepisy Rozporządzenia Komisji (UE) 330/2010 oraz Rozporządzenia Komisji (UE) 461/2010, czyli rozporządzeń o wyłączeniach blokowych dla motoryzacji (BER – ang. Block Exemption Regulation lub GVO – niem. Gruppenfreistellungsverordnung). W tym samym czasie Komisja Europejska wydała dokument „Uzupełniające wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych w porozumieniach dotyczących sprzedaży i napraw pojazdów silnikowych oraz dystrybucji części zamiennych do pojazdów silnikowych (2010/C 138/05)” opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej C 138/1 z dnia 28.05.2010r. Poza kwestią porozumień wertykalnych w branży dystrybucji pojazdów, dokumenty te regulują zasady korzystania przez użytkowników pojazdów z autoryzowanych serwisów.

Autorami artykułu są radca prawny Małgorzata Miller oraz radca prawny Paweł Tuzinek.

Zgodnie z ustępem 69 Uzupełniających wytycznych zatytułowanym „Nadużywanie gwarancji”, jakościowe porozumienia dotyczące dystrybucji selektywnej mogą wejść w zakres stosowania art. 101 ust. 1 Traktatu (czyli stanowić porozumienia ograniczające konkurencję), jeśli producent pojazdów i członkowie sieci autoryzowanych warsztatów otwarcie lub w sposób domniemany starają się ograniczyć wykonywanie napraw pewnych kategorii pojazdów silnikowych do członków sieci autoryzowanych warsztatów. Takie sytuacje mogą mieć miejsce np. poprzez uzależnianie prawnych lub przedłużonych gwarancji producenta wobec nabywcy od tego, czy użytkownik ostateczny zleci przeprowadzanie wszystkich napraw i konserwacji, również tych nieobjętych gwarancją, jedynie autoryzowanym warsztatom w ramach sieci. To samo odnosi się do warunków gwarancji wymagających użycia części zamiennych marki producenta w odniesieniu do wymiany części nieobjętych warunkami gwarancji. Jak dalej wskazano w wytycznych – wątpliwe wydaje się, aby porozumienia dotyczące dystrybucji selektywnej wprowadzające tego typu praktyki mogły przynieść takie korzyści konsumentom, które uzasadniałyby objęcie takich porozumień wyjątkiem przewidzianym w art. 101 ust. 3 Traktatu. Jeżeli jednak dostawca w uprawniony sposób nie uzna danej reklamacji z tytułu gwarancji z uwagi na związek przyczynowy między reklamacją a nieprawidłowo przeprowadzoną naprawą lub konserwacją przez warsztat lub też wykorzystaniem części zamiennych niskiej jakości, będzie to zgodnie z zasadami konkurencji.

Przeglądy gwarancyjne

W myśl przepisów obowiązujących po wprowadzeniu „nowego BER / GVO” w przypadku przeglądów w okresie gwarancji obowiązuje zasada “kto płaci, ten decyduje“. Oznacza to, że jeżeli sami płacimy za przegląd gwarancyjny (czyli taki który jest warunkiem utrzymania gwarancji) to sami możemy zdecydować w jakim warsztacie będzie on przeprowadzony i może być to także serwis spoza sieci autoryzowanej.

Zgodnie z przepisami i ich interpretacją, poprawnie wykonany pod względem technicznym przegląd w serwisie nieautoryzowanym nie może być powodem odmówienia posiadaczowi samochodu praw wynikających z udzielonej mu gwarancji. Każdy z przeglądów musi obejmować dokładnie te same czynności, które powinna w jego ramach wykonać autoryzowana stacja obsługi. Mimo tego, wielu właścicieli czy użytkowników pojazdów w okresie trwania gwarancji korzysta z serwisów przy autoryzowanych dealerach. Autoryzowane serwisy są droższe, ale to im stawiane są wyższe wymagania pod względem wyposażenia, standardów obsługi czy nawet wyglądu siedziby.

A contrario – jeżeli za przeglądy gwarancyjne płaci gwarant, ma on prawo narzucić nam sieć warsztatów z której musimy korzystać. Jeżeli więc przeglądy w ramach gwarancji mamy za darmo, producent pojazdu ma prawo wymagać żeby odbywały się one w sieci autoryzowanej.

Naprawa gwarancyjna i naprawa w okresie gwarancji

Przepisy BER / GVO zapewniają zachowanie gwarancji niezależnie od tego, gdzie serwisujemy auto, ale tylko pod warunkiem, że wszelkie prace są wykonywane zgodnie z zaleceniami producenta, przy wykorzystaniu narzędzi i materiałów o parametrach i właściwościach przez niego wymaganych.

Wyjaśnijmy jednak co znaczy użyte wyżej pojęcie “serwisujemy” i tu warto wyjaśnić czytelnikom dwa różniące się od siebie pojęcia, które mają znaczenie dla opisywanych tutaj zasad – tj. „naprawa gwarancyjna” oraz „naprawa w okresie gwarancji”.

Pierwsze z nich to naprawa wykonywana w ramach obowiązków gwaranta które ten  przyjął na siebie składając oświadczenie gwarancyjne. Dotyczy to instytucji gwarancji regulowanej przez art. 577-581 Kodeksu cywilnego. W branży samochodów gwarantem jest najczęściej producent (importer) pojazdu, ale obowiązki gwarancyjne wykonywane są w jego imieniu przez autoryzowaną sieć dealerską (gwarant rozlicza się potem ze swoimi dealerami za dokonane naprawy). Naprawa gwarancyjna ma zmierzać do zaspokojenia roszczeń uprawnionego z gwarancji, a roszczenia ta określone są zakresem gwarancji.

Każda pozostała naprawa będzie po prostu “naprawą w okresie gwarancji” i będzie ona wynikać z innych niż gwarancja stosunków lub szerzej – zdarzeń prawnych. Przykładem są wypadki i inne szkody na pojazdach. Naprawa pojazdu po wypadku jest klasyczną naprawą w okresie gwarancji, ale nie jest naprawą gwarancyjną, ponieważ gwarancja jej nie obejmuje.

Jeśli więc ma miejsce naprawa gwarancyjna (którą finansuje gwarant), naprawę tę wykonuje wyłącznie sieć warsztatów wskazana przez niego, jak również na częściach wskazanych przez niego. Znowu mamy do czynienia z zasadą “kto płaci, ten decyduje“. W praktyce sprowadza się to więc do tego że taka naprawa musi być wykonana w autoryzowanym serwisie oraz na oryginalnych częściach i takie zobowiązanie jest zgodne z prawem. Jest to zresztą zgodne z ideą samej gwarancji, której celem jest zapewnienie by pojazd przez ustalony okres czasu mniej lub bardziej “trzymał” jakość pojazdu takiego jaki został wydany klientowi.

Jednak dla pozostałych napraw nie-gwarancyjnych w okresie gwarancji wybór serwisu jest w zasadzie dowolny i może być to każdy serwis, który może użyć części porównywalnej jakości. Warto jednak wspomnieć, że z korzystaniem z usług warsztatów nieautoryzowanych wiążą się trudności z wyegzekwowaniem ewentualnych roszczeń gwarancyjnych, przy czym przyjęte jest, że wykazanie iż taka naprawa nie nastąpiła na częściach porównywalnej jakości spoczywa co do zasady na gwarancie. Poza tym, brak pełnej historii serwisowej z autoryzowanego serwisu może mieć znaczenie przy odsprzedaży pojazdu. Nierzadko ASO informuje listownie właściciela pojazdu o konieczności przeprowadzenia akcji serwisowej, możliwości odpłatnego przedłużenia gwarancji serwisowej po okresie gwarancji producent lub możliwości wykonania napraw w ramach „dobrej woli producenta”, uzyskania bezpłatnego samochodu zastępczego na czas gwarancyjnej naprawy lub uzyskania darmowej gwarancji mobilności.

Kiedy możemy być zobowiązani do korzystania z ASO?

Czy są jednak wyjątki od reguły? Czy inne podmioty z branży motoryzacyjnej mogą zobowiązać klientów do korzystania tylko z autoryzowanych warsztatów? Zarówno leasingodawcy jak i wynajmujący mogą zobowiązać użytkowników pojazdów do korzystania z autoryzowanego serwisu. W związku z zasadą swobody umów, strony mogą ukształtować wzajemne prawa i obowiązki w umowach leasingu czy umowach najmu według własnego uznania. Podobnie mogą uczynić dostawcy „przedłużonych gwarancji” którzy nie są producentami pojazdów (a contrario z treścią ustępu 69 Uzupełniających wytycznych), którzy są de facto ubezpieczycielami. Najczęściej takie zapisy zamieszcza się w ogólnych warunkach stanowiących integralny załącznik do umowy leasingu bądź najmu. Podmiot finansujący pojazd nierzadko wpisuje obowiązek korzystania przy przeglądach i naprawach z autoryzowanych stacji obsługi, ale również narzuca, by serwisy te były zaakceptowane przez niego, lub z jego listy. W praktyce  leasingodawca lub wynajmujący nie kontroluje tego na bieżąco, ale problem może pojawić się w momencie zwrotu przedmiotu leasingodawcy przez leasingobiorcę. Wówczas leasingobiorca może zostać obciążony większą utratą wartości danego pojazdu.