W procesach toczących się przed sądami powszechnymi, w szczególności w branży motoryzacyjnej, w większości przypadków, wydanie orzeczenia zasądzającego lub oddalającego roszczenia klienta, który nabył pojazd i zareklamował go wskutek roszczeń przysługujących mu z rękojmi, ostatnie „słowo” należy do biegłego. To na podstawie jego opinii sąd najczęściej w uzasadnieniu wyroku opiera swoje rozstrzygnięcie.

Biegły sporządzając opinię wskazuje, czy pojazd posiada wady fizyczne, kiedy powstały, i jaki mają wpływ na wartość danego pojazdu.

Z dniem 7 listopada 2019 rweszła w życie nowelizacja Kodeksu Postępowania Cywilnego, która uzależnia przyznanie wynagrodzenia dla biegłego od tego czy opinia jest „jasna i pełna”. Z kolei nowelizacja ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która obowiązuje od 21 sierpnia 2019 wprowadziła możliwość ustalenia wynagrodzenia „z góry” przez Sąd (art. 89a) lub uzgodnienia go z biegłym (art. 89b).

Biegły ma prawo żądać wynagrodzenia za stawiennictwo w sądzie i wykonaną pracę oraz zwrot wydatków. Przewodniczący może przyznać biegłemu zaliczkę na poczet wydatków. Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna, o przyznaniu wynagrodzenia i zwrotu wydatków rozstrzyga się po jej uzupełnieniu lub wyjaśnieniu.

Do tej pory sąd przyznawał wynagrodzenie biegłemu od razu po złożeniu przez niego opinii do akt sądowych, teraz będzie musiał sprawdzić czy opinia jest pełna i jasna. Najczęściej jednak strony postępowania zgłaszają zarzuty do opinii, domagając się szczegółowych wyjaśnień. Biegły może otrzymać zatem swoje wynagrodzenie po upływie kilkunastu miesięcy.

Czasami biegły, w sprawach cywilnych, będzie mógł za wydanie opinii otrzymać wynagrodzenie według stawek rynkowych, o ile zgodzą się na nie wszystkie strony postępowania. Ten nowy sposób rozliczenia wynika z wspomnianej nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dodany art. 89a daje przewodniczącemu uprawnienie na podstawie którego zlecając biegłemu sporządzenie opinii może oznaczyć wysokość wynagrodzenia lub zwrotu wydatków, jeżeli można oszacować przewidywany nakład pracy biegłego przy sporządzeniu opinii i przewidywaną wysokość wydatków. W terminie tygodnia od dnia otrzymania zlecenia sporządzenia opinii biegły może zażądać wynagrodzenia lub zwrotu wydatków w innej wysokości. Jeżeli strony zgodzą się na żądanie biegłego i zostanie uiszczona odpowiednia zaliczka, przewodniczący zleci biegłemu sporządzenie opinii za wynagrodzeniem lub ze zwrotem wydatków żądanymi przez biegłego, a jeżeli nie – za wynagrodzeniem lub ze zwrotem wydatków ustalonymi zgodnie z art. 89. Przyznając biegłemu wynagrodzenie lub zwrot wydatków sąd jest związany wysokością, na którą strony wyraziły zgodę. W myśl art. 89b, jeżeli okoliczności sprawy uzasadniają przewidywanie, że w przypadku ustalenia wynagrodzenia lub zwrotu wydatków biegłego zgodnie z art. 89 wystąpią trudności ze sprawnym przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego, a nie ma podstaw do oznaczenia wysokości wynagrodzenia lub zwrotu wydatków biegłego  przewodniczący może zakreślić biegłemu termin do zgłoszenia żądania ustalenia wynagrodzenia lub zwrotu wydatków w określonej kwocie. Przyznając biegłemu wynagrodzenie lub zwrot wydatków sąd jest związany wysokością, na którą strony wyraziły zgodę.

Natomiast jeżeli opinia jest nierzetelna lub została sporządzona lub złożona ze znacznym nieusprawiedliwionym opóźnieniem, wynagrodzenie lub zwrot wydatków ulega odpowiedniemu obniżeniu; w szczególnie rażących przypadkach sąd może odmówić przyznania wynagrodzenia lub zwrotu wydatków. Jeżeli opinia jest fałszywa, wynagrodzenie ani zwrot wydatków nie przysługują.

Niewątpliwie zmiany te są korzystne dla stron postępowania, wynagrodzenie biegłego powinno być znane w chwili przystępowania do pracy nad sporządzeniem opinii, tak jak ma to miejsce zwyczajnie na rynku. Ponadto stawki rynkowe umożliwią ustalenie rozsądnego terminu wykonania opinii, gdyż sankcją za opóźnienie jest obniżenie wynagrodzenia. Jest to rozwiązanie oczekiwane i pożądane, ponieważ strony chcą szybko zakończyć spór, a czas potrzebny na uzyskanie opinii jest jednym z najistotniejszych powodów przedłużania się procesów. I najważniejsze, na stawkę rynkową będą musiały wyrazić zgodę wszystkie strony, a  niewyrażenie przez strony zgody na podwyższenie wynagrodzenia będzie skutkowało koniecznością powtórzenia czynności związanych z wyborem specjalisty. Warto wspomnieć, że finalnie koszty postępowania cywilnego ponosi strona przegrywająca. W tym zakresie przepisy nie uległy zmianie.

Na koniec, podkreślenia wymaga nowa forma złożenia zeznań przez świadka – eksperta w postępowaniu uproszczonym, czyli w sprawach o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającym 20 tys. zł. Złożenie zeznań przez świadka nie będzie stało na przeszkodzie zasięgnięciu jego opinii jako biegłego, także co do faktów, o których zeznał (świadek-ekspert), nawet jeżeli uprzednio sporządził opinię na zlecenie podmiotu innego niż sąd. Takie zniesienie zakazu łączenia ról świadka i biegłego należy ocenić zdecydowanie pozytywnie.

Zatem, zanim zdecydujemy się na dowód z opinii biegłego w postępowaniu sądowym pamiętajmy o zmianach w przepisach, z których możemy skorzystać jako strona. Branża motoryzacyjna opiera swoje procesy na opiniach biegłego, dlatego są to zmiany istotne i warto się nad nimi pochylić.

Autorem tekstu jest radca prawny Małgorzata Miller

Radca prawny M. Krotoski Adwokaci i Radcy Prawni. Wpisana na listę OIRP w Poznaniu, specjalizuje się w obsłudze przedsiębiorców z branży motoryzacyjnej. Świadczy doradztwo prawne w zakresie roszczeń wynikających z rękojmi, gwarancji. Opiniuje umowy kredytu, leasingu, prawnych zabezpieczeń zapłaty wierzytelności. Prowadzi spory z ubezpieczycielami. Prowadzi szkolenia dla branży motoryzacyjnej, w tym szkolenia z zakresu RODO. Ponadto, posiada duże doświadczenie w bieżącym doradztwie prawnym na rzecz instytucji finansowych.