6 sierpnia 2019 Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 31 lipca 2019 roku o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych ( Dz. U. 2019, poz. 1495). Na mocy uchwalonej ustawy od 1 czerwca 2020 wejdą w życie zmiany w Kodeksie cywilnym zakresie uprawnień osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Do obowiązującego obecnie brzmienia zostanie dodany art. 3855 , 5564 , 5565 oraz 576 5 Kc.
W uzasadnieniu projektu ustawy podkreśla się, że istnieje dysproporcja w zakresie praw i obowiązków poszczególnych przedsiębiorców. Przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy nie dysponuje odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności nie może korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo że znajduje się w tym zakresie w takiej samej sytuacji co konsument.
Nowa szczególna kategoria przedsiębiorców
Nowe przepisy posługują się pojęciem “osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej“. To dla takich przedsiębiorców przewidziano nowe uprawnienia. Jak rozumieć to pojęcie? W przypadku sprzedaży samochodu chodzi o przedsiębiorcę – osobę fizyczną, która wprawdzie kupuje auto “na działalność” czyli wystawiamy jej fakturę VAT, ale z charakteru prowadzonej przez tę osobę działalności wynika że auto nie będzie przez tą osobę wykorzystywane do prowadzonej działalności, lecz tylko prywatnie. Po tej definicji już widać, że na gruncie sprzedaży aut będą z jej interpretacją ogromne problemy tak jak od lat problemów nastręcza rozdzielenie użytku firmowego i prywatnego aut dla celów podatkowych. W tym zakresie ustawodawca swego czasu “poddał się” i wprowadził do ustawy o podatku od towarów i usług odgórne 50% odliczenie wydatków, uznając że statystycznie obywatele korzystają z aut firmowych pół na pół.
No dobrze, ale wróćmy do definicji tego szczególnego rodzaju przedsiębiorcy. Na chwilę obecną trudno powiedzieć jaka będzie interpretacja przepisów, ale z literalnego brzmienia chodzi o to, że przez pryzmat działalności zawodowej jaką prowadzi dany przedsiębiorca i potencjalnej wiedzy jaką może on z tego tytułu posiadać, ma on prawo “nie znać się” na zakupionej rzeczy i jej właściwościach. Czyli w przypadku zakupu samochodów specjalnie chronieni będą przedsiębiorcy którzy nie mają szczegółowej wiedzy technicznej na temat eksploatacji pojazdów i możliwych w nich usterek. Dodatkowo, przez “zawodowy charakter” umowy w grę wchodzi używanie auta do celów “zawodowych” przez przedsiębiorcę. Czas oczywiście pokaże jaka będzie “tolerancja” na użytek służbowy aut i w jakim stopniu będzie mógł on mieć miejsce ażeby taki przedsiębiorca zachował swoje przywileje.
Jednego można być pewnym – zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego ciężar wykazania okoliczności, że umowa nie ma dla niego “zawodowego” charakteru spoczywać będzie na kupującym.
Klauzule abuzywne także dla przedsiębiorcy
Zgodnie z brzmieniem nowego art. 3855 Kodeksu cywilnego, przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 3851-3853 Kodeksu cywilnego stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Z powyższego wynika, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w przypadku zawarcia umowy, która nie ma dla niej charakteru zawodowego będzie mogła powołać się na niedozwolone klauzule umowne.
Nowe prawa przedsiębiorcy z tytułu rękojmi
W świetle nowego art. 5564 Kodeksu cywilnego, zawarte w dziale „Rękojmia za wady” przepisy dotyczące konsumenta (z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, który stanowi, że w przypadku konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych – piszemy o tym na końcu), stosować się również do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Z kolei art. 5565 Kodeksu cywilnego stanowi, ze przepisów art. 563 oraz art. 567 § 2 dotyczących kupującego nie stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
W myśl dodanego art. 5765 Kodeksu cywilnego przepisy dotyczące konsumenta, zawarte dziale zatytułowanym „Roszczenia sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej”, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Zaznaczyć należy, że w pierwotny projekt zmienianej ustawy zawierał de facto rozszerzoną definicję konsumenta, uregulowaną w art. 22 1 Kodeksu cywilnego. Projekt zakładał dodanie § 2, zgodnie z którym przepisy o ochronie konsumentów miałyby mieć zastosowanie do przedsiębiorcy, będącego osobą fizyczną, dokonującego czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy z treści tej czynności wynikałoby, że nie posiada ona charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów z CEIDG. Ostatecznie jednak projektowany przepis nie został uchwalony.
Zgodnie z art. 556 Kodeksu cywilnego, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Przepisy prawa stawiają w uprzywilejowanej sytuacji konsumenta w stosunku do przedsiębiorcy. Jakie więc obecnie uprawnienia zostaną rozszerzone na przedsiębiorców – osoby fizyczne zawierających umowę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ale niemającą zawodowego charakteru? Będą to poniższe rozwiązania przynależne do tej pory konsumentom:
- Konsument nie utraci uprawnień z tytułu rękojmi jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
- Jeżeli chodzi o definicję wady fizycznej, to konsumentowi nieco łatwiej ją udowodnić. Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent. Sprzedawca nie jest odpowiedzialny względem kupującego będącego konsumentem za to, że rzecz sprzedana nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień, jeżeli zapewnień tych nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży.
- Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
- Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie, jednakże jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę.
- W przypadku wadliwego montażu, z tytułu rękojmi przysługuje do sprzedawcy roszczenie o dokonanie demontażu i ponownego zamontowania rzeczy po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Kupujący-przedsiębiorca nie może żądać demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej. Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.
- Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.
- Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a gdy wada ujawni się w późniejszym czasie przedsiębiorca ma obowiązek zawiadomić o wadzie niezwłocznie.
- Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma, odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu. Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów na zgłoszenie wady.
Wyłączenie rękojmi dalej możliwe
Zgodnie z 558 §1 Kodeksu cywilnego, co do zasady strony umowy mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne jednak tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Przepis ten wprowadza zasadniczo zakaz ograniczania rękojmi wobec konsumentów. Zgodnie z nowym art. 5544 Kc, zawarte w dziale „Rękojmia za wady” przepisy dotyczące konsumenta, stosuje się do „małego przedsiębiorc”. Wyjątkiem jest uprawnienie o którym mowa właśnie w art. 558 §1 zdanie drugie. Oznacza to, że sprzedawca wobec takiego przedsiębiorcy będzie w dalszym ciągu mógł wyłączyć w drodze umowy jego uprawnienia z tytułu rękojmi.
