18 lipca 2022 roku Komisja Nadzoru Finansowego opublikowała nowe Rekomendacje dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, które zastępują obowiązujące Wytyczne z dnia 16 grudnia 2014 roku.

Rekomendacje to formalnie nie to samo co Wytyczne. Rekomendacje są wydawane na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym. Rekomendacje mają walor dokumentu stanowiącego podstawę do odpowiedzialności ubezpieczyciela przed KNF. Rekomendacje mają duże znaczenie przy rozliczeniu z ubezpieczycielem przy likwidacji szkody metodą serwisową/bezgotówkową i podczas ewentualnego sporu sądowego pomiędzy serwisem i ubezpieczycielem. Nie mają one oczywiście bezpośredniej mocy prawnej, jak ustawy i inne źródła prawa powszechnie obowiązującego, ale wiążą one ubezpieczycieli, jak również stanowią pewną normę kierunkową dla sądów rozpoznających spory. Same Rekomendacje stanowią zebranie dotychczas wypracowanego orzecznictwa sądów oraz praktyki rynkowej przy likwidacji szkód.

KNF poinformowała, że oczekuje, że zakłady ubezpieczeń będą stosować Rekomendacje dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych nie później niż od 1 listopada 2022 roku.

Poniżej przedstawiamy najbardziej istotne z punktu widzenia serwisów blacharsko-lakierniczych i wypożyczalni rozwiązania dotyczące sposobu ustalania wysokości świadczenia w porównaniu do Wytycznych z 2014 roku.

Rekomendacja 15

W przypadku wystąpienia szkody częściowej zakład ubezpieczeń powinien ustalić świadczenie z umowy ubezpieczenia OC PPM w wysokości, która zapewni uprawnionemu przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Zgodnie z zapisem punktu 15.4, jeżeli uprawniony nie zgadza się z wysokością świadczenia lub na każde żądanie uprawnionego, zakład ubezpieczeń powinien przedstawić szczegółowe wyjaśnienia, na jakiej podstawie ustalił cenę usług stosowaną przez warsztaty naprawcze, o których mowa w Rekomendacji 15.3. W takim przypadku zakład ubezpieczeń powinien także wskazać warsztat naprawczy świadczący usługi naprawcze na rynku lokalnym, który za cenę przedstawioną przez zakład ubezpieczeń w kalkulacji kosztów naprawy pojazdu jest w stanie dokonać naprawy w sposób zapewniający przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. Poprzednio KNF nakazywał wskazanie zakładu naprawczego wg miejsca zamieszkania/siedziby uprawnionego jest w stanie dokonać naprawy.

Najważniejszy w obrębie tej rekomendacji jest jednak punkt 15.7, który wprowadza pojącie „rynku lokalnego”. Zgodnie z tym zapisem, zakład ubezpieczeń nie powinien kwestionować poniesionych przez uprawnionego kosztów naprawy pojazdu w wybranym przez niego warsztacie, jeżeli koszty te zostały ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez uprawnionego warsztat naprawczy dokonujący naprawy pojazdu, choćby te ceny odbiegały (były wyższe) od cen przeciętnych, jeżeli tylko odpowiadają cenom stosowanym na rynku lokalnym. Dotychczasowe Wytyczne nie regulowały tej kwestii.

Rekomendacja 16

Zakład ubezpieczeń, ustalając wysokość świadczenia z umowy ubezpieczenia OC, może za zgodą uprawnionego zorganizować naprawę pojazdu w warsztacie naprawczym, której wynikiem będzie zapewnienie przywrócenia pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę (kompleksowa usługa likwidacji szkody komunikacyjnej). Rekomendacja ta nie ma odpowiednika we wcześniejszych wytycznych i jawi się jako najważniejsza nowość.

Zakład ubezpieczeń w ramach kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej może zaoferować uprawnionemu naprawę pojazdu, która zapewni przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę, a także za zgodą uprawnionego, zlecić naprawę pojazdu warsztatowi naprawczemu, o ile zapewni, że naprawa zostanie przeprowadzona zgodnie z technologią zalecaną przez producenta oraz z użyciem części zamiennych niezbędnych do przywrócenia pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. Naprawa powinna być dokonana przez warsztat naprawczy świadczący usługi na rynku lokalnym. Po dokonaniu oględzin uszkodzonego pojazdu zakład przekazuje informację uprawnionemu o planowanym zakresie naprawy. Co istotne, uprawniony, do czasu rozpoczęcia naprawy pojazdu, może zrezygnować z kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej.

Według planowanych zapisów, zakład ubezpieczeń w ramach kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej:

• informuje uprawnionego o planowanym rozpoczęciu naprawy oraz planowanym czasie

naprawy,

• nazwie warsztatu naprawczego odpowiedzialnego za naprawę wraz z danymi

kontaktowymi,

• planowanej dacie rozpoczęcia naprawy,
• planowanym czasie naprawy,
• jakości części, jakie mają być użyte podczas naprawy.

Ponadto zgodnie z rekomendacjami Ubezpieczyciel:

• zapewnia transport uszkodzonego pojazdu do warsztatu naprawczego,
• zapewnia pojazd zastępczy na czas naprawy,
• zwraca naprawiony pojazd w sposób i w miejscu uzgodnionymi z uprawnionym,
• pomaga w spornych kwestiach w relacji z warsztatem naprawczym.

Ponadto po zakończonej naprawie zakład powinien przekazać uprawnionemu szczegółowe informacje dotyczące naprawy (w szczególności, jaki warsztat dokonał naprawy, co zostało wymienione/naprawione, polakierowane, wykaz części, które zostały naprawione/wymienione wraz z wykazaniem klasy jakości części – O, Q,P oraz wskazanie producenta i dostawcy, uzasadnienie zastosowania części innych niż O oraz gwarancję naprawy).

Naprawa pojazdu może zostać dokonana przez warsztat naprawczy świadczący usługi poza rynkiem lokalnym, jedynie w przypadku zapewnienia przez zakład ubezpieczeń realizacji rękojmi wykonanej naprawy lub realizacji gwarancji wykonanej naprawy w przypadku, gdy została udzielona przez warsztat naprawczy. Zakład ubezpieczeń ponosi koszty związane z realizacją przez uprawnionego rękojmi lub gwarancji, w szczególności koszty transportu lub najmu pojazdu zastępczego.

W przypadku uznania szkody całkowitej w trakcie likwidacji zakład ubezpieczeń powinien poinformować o braku ekonomicznych przesłanek naprawy pojazdu i dołączyć kalkulacje kosztów.

Rekomendacja 16 budzi najwięcej kontrowersji, ponieważ wydaje się, że będzie ona prowadziła do podobnego procesu jaki powstał przy wynajmie pojazdów zastępczych po uchwale Sądu Najwyższego III CZP 20/17 z dnia 24 sierpnia 2017 roku. Urzędnicy Komisji Nadzoru Finansowego przekonują wprawdzie, że wprowadzenie poprzez tę rekomendację usługi „door to door” – bo tak ją nazywają – odbędzie się z korzyścią przede wszystkim dla klientów, ponieważ będą oni mogli kompleksowo zlikwidować szkodę. Można mieć jednak raczej obawy, czy w praktyce nie doprowadzi ona do wypchnięcia z rynku ogromnej rzeszy serwisów, które nie będą chciały być w „sieci” ubezpieczycieli, czyli po prostu dogadać się na stawki roboczogodzin czy rabaty na części.

Wskutek tej rekomendacji powstaną przecież „własne sieci warsztatów” prowadzone przez ubezpieczycieli, które będą miały umówione z ubezpieczycielami stawki (w praktyce poniżej stawek rynkowych, bo o to w tym przecież wszystkim chodzi), a niezależny warsztat będzie musiał naprawdę „nagimnastykować się” żeby wykazać że klient chciał naprawić u niego auto i zasadne było zastosowanie jego stawek. Analogicznie jak to ma miejsce teraz w przypadku pojazdów zastępczych, gdzie ubezpieczyciele stali się po prostu wypożyczalniami albo mają z wypożyczalniami umowy. Jak działa rynek „zastępczaków” i co w rzeczywistości oferują ubezpieczyciele, wie każdy, kto choć trochę w tej branży działa.

Wypchnięcie z rynku i upadłości warsztatów to jednak nie jedyny negatywny skutek. Pamiętajmy że na końcu przecież jest też klient i jego samochód. Wydaje się, że wprowadzenie w życie tej rekomendacji doprowadzi do zaburzenia procesu naprawy metodą bezgotówkową. Jeżeli dojdzie do „scalenia” podmiotu będącego płatnikiem i podmiotu który dokonuje naprawy pojazdu, to odbędzie się to ze szkodą dla uprawnionych. Proces likwidacji szkody musi mieć charakter trójstronny – czyli powinien w nim występować: uprawniony, płatnik (ubezpieczyciel) oraz niezależny od płatnika warsztat, który zawsze dokona naprawy zgodnie z wymaganiami uprawnionego oraz według zasad które zgodnie z przepisami prawa i orzecznictwem uprawnionemu się należą. W przypadku „scalenia” płatnika i warsztatu, uprawniony traci kontrolę nad procesem likwidacji szkody i istnieje ryzyko, że warsztat naprawczy dokona naprawy w sposób nieodpowiadający temu co przysługuje uprawnionemu.

Rekomendacja 17

Zakład ubezpieczeń powinien ustalić świadczenie z umowy ubezpieczenia OC w wysokości uwzględniającej celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu. Jeżeli zakład ubezpieczeń wykaże, że dokonana przy użyciu nowych części i materiałów naprawa doprowadziła do wzrostu wartości pojazdu, w stosunku do jego wartości sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę, może on pomniejszyć wartość świadczenia o kwotę odpowiadającą temu wzrostowi.

Dotychczas była to wytyczna 16. W zdaniu drugim dodano, że dokonana naprawa „doprowadzająca do wzrostu wartości pojazdu” ma być dokonana przy użyciu nowych części i materiałów, czyli powiązano te dwie okoliczności, co jest zapisem raczej niekorzystnym dla sprzedawców części oryginalnych, czyli przede wszystkim ASO.

W stosunku do obecnie obowiązującej wytycznej dodano punkt 17.3, zgodnie z którym ustalając należne świadczenie, zakład ubezpieczeń nie może powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży, co należy uznać za rozwiązanie korzystne dla serwisów.

Rekomendacja 18

Zakład ubezpieczeń, ustalając wysokość świadczenia z umowy ubezpieczenia OC, powinien uwzględniać wartość części zakwalifikowanych do wymiany, która zapewnia przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Zapis jest odpowiednikiem dotychczasowej wytycznej 17. W stosunku do obecnie obowiązującej treści dodano punkt 18.6, zgodnie z którym w przypadku zakwestionowania wyliczenia kosztów naprawy pojazdu zawartego w kalkulacji kosztów naprawy pojazdu sporządzonej przez warsztat naprawczy na zlecenie uprawnionego, zakład ubezpieczeń nie powinien powoływać się na ceny części innych niż O, jeżeli te części nie są dostępne.

Ciąg dalszy omawiania najważniejszych nowych rekomendacji za kilka dni.